Proteza całkowita
PROTETYKA
Utrata zębów to nie tylko problem natury estetycznej, ale przede wszystkim funkcjonalny.
Nie uzupełnione braki zębowe mogą być przyczyną:
- problemów trawiennych
- zmian w stawie skroniowo – żuchwowym
- paradontopatii
Ważne jest uzupełnienie nawet pojedynczych braków zębowych (zapobieganie powstawaniu węzłów urazowych)
W zależności od warunków w jamie ustnej wykorzystujemy różne sposoby uzupełnienia braków zębowych:
A. Protezy ruchome:
- protezy całkowite osiadające przy bezzębiu
- protezy częściowe osiadające (akrylowe, akronowe)
- protezy częściowe szkieletowe z klamrami
- protezy szkieletowe na zatrzaskach – kosmetyczne , zredukowane podniebienne
- protezy natychmiastowe – wykonywane przed usunięciem, a oddane pacjentowi po usunięciu zębów
- uzupełnienia na implantach ( protezy ruchome)
B. Protezy stałe:
- licówki porcelanowe
- korony
- mosty
- wkłady koronowo – korzeniowe – podbudowa dla koron i filarów mostów
- wkłady in–lay, on–lay
- uzupełnienia na implantach ( mosty, korony)
Proteza całkowita – uzupełnienie protetyczne ruchome uzupełniające całkowity brak uzębienia (bezzębie).
Etapy pracy – proteza całkowita górna i dolna:
1. Wywiad, badanie (zewnątrzustne i wewnątrzustne), plan leczenia, kosztorys, badanie dodatkowe (np. zdjęcie pantomograficzne), zgoda pacjenta na leczenie
2. Wyciski anatomiczne (wykonywane na łyżkach standartowych)
3. Wyciski czynnościowe (wykonywane na łyżkach indywidualnych)
4. Ustalenie zwarcia centralnego (wzorniki)
5. Próba protez woskowych
6. Oddanie protez + instruktaż użytkowania protez
7. Korekta protez
Ad2.
Wyciski anatomiczne – odwzorowanie pola protetycznego – warunków panujących w jamie ustnej.
Potrzebne:
- zestaw diagnostyczny + tacka jednorazowa
- masa alginatowa
- miska gumowa
- łopatka do mieszania mas protetycznych
- dopasowanie łyżki wyciskowej (łyżki standardowe do bezzębia)
1. Płukanie płukanką odkażającą z chlorheksydyną jamy ustnej przez pacjenta – np. Eludril
2. Dobranie łyżek do bezzębnej szczęki i/lub żuchwy (odpowiedni rodzaj i rozmiar łyżki)
3. Zarobienie masy – masa alginatowa np. Kromopan + woda
ruchy zarabiania energiczne, rozcieranie bez grudek, konsystencja ciastowata
zmiana koloru masy
4. Pobranie wycisku szczęki – nałożenie na łyżkę, włożenie do jamy ustnej pacjenta (pacjent płuka jamę ustną płukanką odkażającą z chlorcheksydyną) i odczekanie odpowiedniego czasu (często zmiana barwy- związanie masy), a następnie wyjęcie łyżki z masą z jamy ustnej pacjenta
Czynność powtarzamy – pobieramy wycisk anatomiczny (dolny) żuchwy.
5. Dezynfekcja wycisków
6. Postępowanie z wyciskami (szczęki i żuchwy):
A. – od razu odlanie wycisku gipsem – powstanie modelu gipsowego anatomicznego
B. – lub dostarczenie do pracowni (wycisk obłożymy wilgotną ligniną + worek foliowy, szczelnie zamknięte opakowanie w chłodnym miejscy)
7. Oczyszczenie twarzy pacjenta np. z masy wyciskowej.
Rys. Zestaw narzędzi i materiałów do wykonania wycisków anatomicznych.
Informacje zapisywane w karcie pacjenta:
- Data wizyty
- Pobranie wycisków anatomicznych masą alginatową np. Kromopan, planujemy pracę protetyczną– proteza całkowita
- Podpis+ pieczątka lekarza
Karta protetyczna
- Imię i nazwisko pacjenta
- Wiek / pesel
- Numer pracy
- Nazwisko lekarza i technika
- Rodzaj pracy końcowej– proteza całkowita
- Co jest potrzebne do następnego etapu – łyżka indywidualna (z szelaku)
- Data następnej umówionej wizyty pacjenta – data, dzień, godzina (kolejnego etapu)
Ad.3
Wyciski czynnościowe – precyzyjne odwzorowanie warunków w jamie ustnej, wykonywane są za pomocą mas elastycznych (mas silikonowych lub polieterowych)
- zestaw diagnostyczny + tacka jednorazowa
- łyżki indywidualne (czasami konieczne opracowanie łyżek indywidualnych: frez + prostnica)
- masa wyciskowa silikonowa np. Stomaflex
- płytka szklana + łopatka metalowa
- klej do łyżek lub plaster do obklejenia łyżki indywidualnej (nie zawsze należy przygotować, nie wszyscy lekarze będą stosowali)
1. Płukanie płukanką odkażającą z chlorcheksydyną jamy ustnej przez pacjenta – np. Eludril
2. Dopasowanie łyżki/ek indywidualnej/ych (prostnica + frezy), wytestowanie łyżki indywidualnej
3. Przygotowanie masy wyciskowej (łączenie kremu lub pasty (bazy) z odpowiednim aktywatorem ) – zrobienie masy na płytce szklanej za pomocą łopatki
- baza + katalizator,
- ruchy energiczne,
- ósemkowe,
- odpowiedni czas zarabiania według wskazań producenta.
4. Przeprowadzenie testów Herbsta – wytestowanie wycisku ( pacjent układa wargi jak do gwizdania, ruchy języka, szerokie otwarcie ust, uśmiech)
Czasami lekarz prosi ( szczególnie przy bardzo znikłym wyrostku zębodołowym pacjenta) o zarobienie masy silikonowej np. Stomafleksu na same brzegi łyżki indywidualnej i umieszcza łyżkę z masą na brzegach w jamie ustnej pacjenta, po związaniu masy lekarz wyciąga łyżkę z jamy ustnej i odcina nadmiary masy skalpelem, a następnie znów masa jest nakładana na całość łyżki i jest umieszczana w jamie ustnej pacjenta
5. Wyjęcie gotowego wycisku z jamy ustnej pacjenta
Nie trzeba tego wycisku zabezpieczać mokrą ligniną
6. Dezynfekcja wycisku czynnościowego
Czynność powtarzamy – pobieramy dolny wycisk czynnościowy (żuchwy)
Karta pacjenta
- Data wizyty
- Pobranie wycisków czynnościowych masą silikonową……np. Stomaflex na łyżce indywidualnej
- Podpis + pieczątka lekarza
Karta protetyczna
- Kolejny etap – co jest potrzebne do następnego etapu?- wzorniki
- Data następnej wizyty (kolejnego etapu) – data, dzień, godzina
Rys. Zestaw narzędzi i materiałów do wykonania wycisków czynnościowych
Ad.4
Ustalenie zwarcia centralnego (wzorniki) – ustalenie relacji między szczęką a żuchwą, ustalmy wielkość i kształt z symetrii zębów, rozstawienie zębów ( linia pośrodkowa i linie kłowe) dobranie koloru i ustalenie płaszczyzny zgryzu.
- zestaw diagnostyczny + tacka jednorazowa
- wzorniki woskowe
- nożyk do wosku
- wosk
- palnik
- podkładka
- kolornica (Ivoclar, Wiedent, Mifam, Mikran) – dobranie koloru zebów w protezie
- zszywki – do łączenie wałów woskowych, żeby się nie przemieszczały (nie stosowane przez wszystkich lekarzy!)
- cyrkiel, linijka, ołówek, kopiowy (nie stosowane przez wszystkich lekarzy!)
- lusterko dla pacjenta
Karta pacjenta:
- Data wizyty
- Ustalenie zwarcia centralnego (wzorniki)
- Ustalmy kolor zębów np. A3/ Ivoclar,
- Podpis + pieczątka lekarza
Karta protetyczna:
- Próba protez woskowych
- Kolor zębów np. A3/ Ivoclar
- Data i godzina następnej wizyty
Rys. Zestaw narzędzi i materiałów do ustalenia zwarcia centralnego (wzorniki)
Ad.5
Próba protez woskowych
- zestaw diagnostyczny + tacka jednorazowa
- protezy w zwieraku
- lusterko dla pacjenta
- palnik
- próba szpatułkowa – sprawdzamy czy jest odpowiednia relacja szczęka – żuchwa, czy nie ma zgryzu otwartego? (między zęby pacjenta wkładany jest nożyk do wosku lub szpatułka) to kontrola poprawności protez woskowych.
Karta pacjenta:
- Data zabiegu
- Próba protez woskowych, pacjent akceptuje pracę
- Podpis + pieczątka lekarza
Karta protetyczna:
- Proteza na gotowo lub oddanie protez
- Data i godzina następnej wizyty
Rys. Zestaw narzędzi i materiałów do próby protez woskowych
Ad. 6
Oddanie protez
- zestaw diagnostyczny + tacka jednorazowa,
- protezy,
- frez,
- kalka artykulacyjna (podkowa),
- lusterko dla pacjenta.
Instruktaż użytkowania protez:
- można a nawet powinno się spać w protezie (profilaktyka chorób stawów skroniowo-żuchwowych),
- lub przechowanie na sucho w pudełku specjalnie do tego celu przeznaczonego (wskazania – przewlekłe grzybice jamy ustnej),
- myć oddzielną szczoteczką i mydłem antyalergicznym ( np. szare mydło) lub pastą do protez,
- co pewien czas dezynfekować i odkamieniać protezę (np. tabletki Corega Tabs).
Karta pacjenta:
- Data wizyty
- Oddanie protez całkowitych góra i dół
- Podpis + pieczątka lekarza
Należy poinformować pacjenta, że musi on się nauczyć użytkować nową protezę (szczególnie jeśli jest to pierwsza proteza pacjenta) – np. czytanie na głos, jedzenie małych kęsów pokarmowych. Adaptacja do nowych protez ruchomych trwa od 1 do 2 tygodni.
Pacjent powinien wiedzieć, że w razie dyskomfortu podczas noszenia protezy konieczne może być kilka wizyt korekcyjnych.
Przed przyjściem na wizytę korekcyjną nawet jeśli proteza uraża śluzówkę należy ponosić ją przez kilka godzin – lekarz lepiej będzie mógł skorygować protezę.
Rys. Proteza całkowita akrylowa góra i dolna.
Ad.7
Korekta protez – po kilku dniach użytkowania protezy
- zestaw diagnostyczny + tacka jednorazowa
- prostnica
- frez
- gumka
- kalka artykulacyjna podkowa
Karta pacjenta:
- Data wizyty
- Korekta protez całkowitych
- Podpis + pieczątka lekarza
Niektóre etapy pracy można pominąć lub są łączone ( np. etap 3+4: etap wycisków czynnościowych i wzorników) w przypadku bardzo dobrych warunków retencyjnych dla protez w jamie ustnej pacjenta.
W Polsce protezy całkowite są refundowane przez NFZ (Narodowy Fundusz Zdrowia) pacjentom ubezpieczonym raz na 5 lat.
Pacjent wykonując nową protezę całkowitą powinien podpisać oświadczenie, że w ciągu 5 lat nie miał wykonywanych innych protez refundowanych prze NFZ.
